Als er een merk is dat bijna iedereen op deze planeet kent, dan is het wel Coca-Cola. Het verfrissende drankje werd geïntroduceerd in 1886 in Atlanta, Georgia, Verenigde Staten. Sindsdien is het Amerikaanse frisdrankmerk uitgegroeid tot een van de meest iconische merken ter wereld. Maar wist je dat dit merk zijn wereldwijde succes voor een groot deel te danken heeft aan de Eerste en Tweede Wereldoorlog?
Tijdens deze nare perioden ging Coca-Cola mee als drankje voor de soldaten. Zo wist het merk zich te introduceren in nieuwe markten ver buiten Amerika. En met succes. In dit artikel neem ik je mee in dit specifieke stukje geschiedenis van Coca-Cola.
Hoe wist Coca-Cola te profiteren van de omstandigheden tijdens beide wereldoorlogen om het merk tot ver over de grens uit te breiden en immens populair te worden?
Het ontstaan van een wereldmerk
Coca-Cola werd in 1886 in Atlanta (Georgia, Verenigde Staten) geïntroduceerd als medicijn tegen hoofdpijn en vermoeidheid. Bijna iedere liefhebber van Coca-Cola kent het verhaal van het ontstaan wel, maar laten we het voor de volledigheid nog even beknopt herhalen.
Het drankje werd uitgevonden door de apotheker John Pemberton en was dus aanvankelijk medicinaal bedoeld. In het oorspronkelijke recept zat naast cafeïne uit de kolanoot ook cocaïne, een krachtig stimulerend middel. Het drankje was zo oppeppend, dat het al snel populair werd als frisdrank.
Wet- en regelgeving
Het recept werd in de beginjaren diverse keren aangepast. Voorafgaand aan de Pure Food and Drug Act* (1906), waren er al wetten in verschillende staten die de verkoop van drankjes met cocaïne verboden. Dit dwong Coca-Cola om de hoeveelheid cocaïne in het drankje te verminderen.
Uiteindelijk moest de cocaïne geheel worden verwijderd en de cafeïne verminderd. Hierdoor verloor het drankje als medicijn zijn kracht, maar het transformeerde wel richting het verfrissende drankje zoals we dat nu nog kennen.
Na nog wat kleine aanpassingen zijn de basisingrediënten sinds de jaren 20 van de vorige eeuw min of meer hetzelfde gebleven. Tegenwoordig wordt Coca-Cola gemaakt met koolzuurhoudend water, suiker (of zoetstoffen), cafeïne, karamelkleurstof, natuurlijke aroma’s en een klein beetje fosforzuur.
* Deze wet reguleerde en controleerde de verkoop van voedsel en dranken die gevaarlijke of verslavende ingrediënten bevatten. Pemberton overleed al in 1888, dus hij heeft niet zelf het recept aangepast. Coca-Cola werd toen geleid door Asa Griggs Candler. Hij nam de beslissing om cocaïne uit het drankje te halen en de cafeïne te verminderen.
Bronnen: Coca-Cola Company, History, National Geographic, Smithsonian Magazine en Wikipedia.
Coca-Cola in de Eerste Wereldoorlog
Tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) werden Amerikaanse soldaten naar Europa gestuurd om te vechten in de oorlog. Dit gebeurde per schip. Coca-Cola werd aan deze soldaten geïntroduceerd en ging mee met de schepen. De soldaten introduceerden de frisdrank weer in de landen waar ze werden gestationeerd. Zo maakten Europese burgers kennis met Coca-Cola.
Dit leidde tot de populariteit van het drankje onder soldaten én onder de lokale bevolking. Dit betekende een gigantische uitbreiding van de afzetmarkt voor Coca-Cola. Coca-Cola breidde uit naar verschillende Europese landen, waaronder Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland. Om dit voor elkaar te krijgen maakte Coca-Cola handig gebruik van de distributiekanalen van het Amerikaanse leger.
Bronnen: Coca-Cola Company en Coca-Cola Europacific Partners.
Wist je dat frisdrank al lang voor Coca-Cola bestond?
Ja ja, Coca-Cola was zeker niet de eerste frisdrank. Tussen 1760 en 1780 ontwikkelde de Zwitserse chemicus Johann Jacob Schweppe al een methode – natuurlijke carbonisatie – om limonade met koolzuur te maken. Dit was een belangrijke stap in de ontwikkeling van koolzuurhoudende frisdranken en is nog steeds een belangrijk onderdeel van de frisdrankindustrie.
Met ‘natuurlijke carbonisatie’ of kortweg ‘carbonatie’ breng je koolzuurgas (CO2) in limonade en krijgt het zijn bruisende en verfrissende karakter, oftewel: het wordt frisdrank. Dit proces wordt nog steeds gebruikt bij de productie van koolzuurhoudende dranken zoals frisdrank en mineraalwater en ook door Coca-Cola.
Terug naar Johann Jacob Schweppe. Zijn ontwikkeling leidde tot de oprichting van Schweppes Company in 1783. Schweppes is nog steeds een merk van koolzuurhoudende dranken. Onder andere de tonic, bitter lemon en ginger ale van Schweppes zijn nog steeds erg populair als het om die smaken frisdrank gaat.
Tussen beide oorlogen
Coca-Cola opende zijn eerste Europese fabriek al ver voor de Eerste Wereldoorlog in Londen (1900), Verenigd Koninkrijk. Pas na deze oorlog werd de tweede geopend en wel in Frankrijk. Andere Europese landen volgden snel. Onder andere België, Italië, Duitsland en Nederland kregen hun fabrieken.
Maar niet alleen Europa maakte kennis met Coca-Cola. In 1927 werd Coca-Cola voor het eerst verkocht in China en Australië volgde in 1929.
Niet altijd even makkelijk
Het opzetten van deze fabrieken over de hele wereld, was ook niet altijd even makkelijk. Zo moest het bedrijf bijvoorbeeld in Italië de lokale bevolking overtuigen dat Coca-Cola een goed en veilig drankje was. Terwijl het merk in dat land al vanaf het begin samenwerkte met het bekende Italiaanse mineraalwatermerk Pellegrino.
Pellegrino kreeg in 1927 al de exclusieve rechten om Coca-Cola te bottelen en te distribueren in Italië. Toch heeft deze samenwerking ervoor gezorgd dat Coca-Cola uiteindelijk ook in Italië populair werd en zijn weg wist te vinden naar de harten en smaakpapillen van de Italianen.
Coca-Cola in Nederland
In 1928 werden de Olympische Zomerspelen in Amsterdam gehouden en Coca-Cola was een van de hoofdsponsoren van dit grote sportevenement.
In die tijd was het vliegen over lange afstanden nog niet zo gebruikelijk als nu. Het is dan ook aannemelijk dat de meeste Amerikaanse atleten per schip naar de Spelen kwamen. De toenmalige CEO van Coca-Cola (Robert Woodruff) vulde de ruimen van deze schepen met kratjes Coca-Cola.
De Olympische Zomerspelen in Amsterdam zorgden voor grote bekendheid van het merk in Nederland.
Zo was er genoeg Coca-Cola om tijdens de Spelen het Nederlandse volk – natuurlijk ook de bezoekers uit andere landen – het bruisende drankje te laten proeven. Dit was een slimme marketingzet om het merk verder te promoten en de populariteit te vergroten en niet zonder gevolg.
Waarschijnlijk was vanaf dat jaar het drankje ook officieel verkrijgbaar in Nederland. Wat wel zeker is, is dat pas 2 jaar later de ‘N.V. Nederlandsche Coca‑ColaMaatschappij’ werd opgericht.
De ‘Maatschappij’ vestigde zich in een Amsterdams grachtenpand. In de kelder zat een kleine fabriek en het kantoor was op de eerste etage. Deze Maatschappij bestond toen uit 4 personen, waarvan 2 verkopers.
Bronnen: Coca-Cola Nederland en Wikipedia.
Coca-Cola in de Tweede Wereldoorlog
Je begrijpt dat tijdens de Tweede Wereldoorlog (1939–1945) Coca-Cola veel populairder was dan tijdens de Eerste Wereldoorlog. De populariteit was al gegroeid, maar het drankje kreeg nu een extra boost. Coca-Cola tekende een overeenkomst met de Amerikaanse regering om Coca-Cola te leveren aan de troepen en het werd gepromoot als drankje voor soldaten.
Voor de soldaten was de verfrissende smaak een welkome afwisseling tijdens hun lange en vaak barre missies. En zo werd de frisdrank al snel een belangrijk onderdeel van het moreel van de soldaten.
Tijdens de strijd tegen de vijand, was er altijd nog Coca-Cola.
Om de soldaten van hun favoriete drankje te blijven voorzien, werden er al tijdens deze oorlog wel al fabrieken op strategische locaties in verschillende landen geopend. Zo konden niet alleen Amerikaanse soldaten, maar ook geallieerde soldaten uit andere landen genieten van Coca-Cola tijdens hun strijd tegen de vijand.
Daarnaast was het natuurlijk een hele slimme zet van Coca-Cola om over heel de wereld fabrieken te openen. Op deze manier kon Coca-Cola de lokale productie opschalen en de productie- en distributiekosten verlagen.
Wereldwijde distributie en introductie
Gebruikmakend van de distributiekanalen van het leger, werd de frisdrank op grote schaal verspreid onder de Amerikaanse troepen over heel de wereld. Zo bereikte het merk nieuwe markten, waar het merk zichzelf slim introduceerde. De marketingmachine van Coca-Cola draaide al jaren op volle toeren en met succes.
Coca-Cola was toen al flink doordrongen van de kracht van mond-tot-mondreclame. Heel slim liet het merk zich via de soldaten onder de lokale bevolking verspreiden. Tegelijkertijd zorgde het merk voor verdere zichtbaarheid en kreeg zo wereldwijd steeds meer voet aan de grond.
Al snel kon het merk zich vestigen in landen waar het voorheen niet verkrijgbaar was. Coca-Cola breidde zich verder uit, onder andere naar landen in Noord-Afrika, Japan, Nieuw-Zeeland en de Sovjet-Unie.
Plat gebombardeerd in Rotterdam
Ondertussen heeft Coca-Cola aan het begin van de Tweede Wereldoorlog 2 fabrieken in Nederland, waarvan die in Rotterdam in mei 1940 werd verwoest. Daarnaast was er – onder andere – in Nederland een gebrek aan grondstoffen tijdens deze oorlog. Dit maakte de productie tot na de oorlog in 1945 onmogelijk.
Bronnen: Business Insider, Coca-Cola Company, Coca-Cola Nederland, History, Smithsonian Magazine, ThoughtCo en Wikipedia.
Na de oorlog
Na de Tweede Wereldoorlog bleven de meeste nieuwe Coca-Cola-fabrieken bestaan. Het merk was immers nu toch al gevestigd in deze nieuwe markten. Van hieruit kon de frisfdrank-gigant niet alleen lokale markten bedienen, maar weer verder uitbreiden naar nieuwe regio’s over de hele wereld.
In sommige gevallen werden de fabrieken overgenomen door lokale bottelaars. Zij kregen een licentie van The Coca-Cola Company om het merk te produceren en te distribueren. In andere gevallen bleven de fabrieken in eigen handen.
Zo bleef de productie en distributie van Coca-Cola groeien… niet alleen na de Tweede Wereldoorlog, maar tot op de dag van vandaag.
Conclusie
De geschiedenis van Coca-Cola tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog is niet alleen een herinnering aan de belangrijke rol die merken kunnen spelen in tijden van oorlog en conflict. Het is net zo goed een herinnering aan hoe je heel slim mee kunt liften op wereldwijde ellende zónder dat dit direct schade aanricht.
Natuurlijk kunnen we hierover discussiëren, aangezien er veel kritiek kan worden geuit op de footprint van frisdrank. Helemaal mee eens, maar laten we het houden op het wel en wee van de soldaten.
Door zich te richten op het bieden van comfort en verfrissing aan soldaten, wist Coca-Cola zich te vestigen in nieuwe markten en een wereldwijd merk te worden dat nog steeds zeer geliefd is bij enorm veel consumenten.
Vandaag de dag is Coca-Cola een van de bekendste merken ter wereld en wordt in meer dan 200 landen verkocht.
